Chitonga (kana Tonga) mutauro unowanikwa munyika yeZambia neZimbabwe mudunhu rakagomba Rwizi Zambezi zvichibva paVictoria Falls kunosvika kuBatoka.

Mazwi Akafanana neShona chinjirudza

  • Izwi rokuti kumita (conception) rinoreva kubata nhumbu.
  • Izwi rokuti mugwazo (Piece work) kureva mugwazo.
  • Tonga inoti chenga (deceive, cheat) kureva kuchengedza.
  • Tonga inoti tondeka (aim at; point at) kureva kutondeka.

Mazwi Anotodza Shona chinjirudza

  • Tonga inoti Nseke (embryo). Mamwe mazwi: maseke (corn grounds).
  • Tonga inoti tumbuka kana zyala (to give birth) kureva kuzvara kana kutumbura.
  • Tonga inoti zyana (dance) kureva kudzana.
  • Tonga inoti kunsi (below, beneath) kureva kutsi.
  • Tonga inoti kununganya (grafting).
  • Tonga inoti kuswanganya (linking). Mamwe mazwi: -yanda (v. love, like) kureva kuda.
  • Tonga inoti Inseke, nseke kana mbuto (seed) kureva mbeu..
  • Tonga inoti bambana (Nurture).
  • Tonga inoti cibaka (place) kureva nzvimbo.
  • Tonga inoti kanini kana niini (little) kureva kadoko.
  • Tonga inoti nongo (clay pot) kureva hari.
  • Tonga inoti nyezi (adj. local).
  • Tonga inoti kaungu (loneliness) kureva kusurukirwa.
  • Tonga inoti panga kana lenga (to make) kureva kugadzira kana kusika.
  • Tonga inoti mulombwana (man, male) kureva munhurume.
  • Tonga inoti lukwato kana lukwatano (marriage) kureva wanano.
  • Tonga inoti mukapa (milk) kureva mukaka.
  • Tonga inoti cisi (nation, country, place) kureva nyika kana nzvimbo.
  • Tonga inoti cibanda kana cibandu (plain) kureva mhene.
  • Tonga inoti panga (plan) kureva kupanga mazano.
  • Tonga inoti museke (Glans penis; tip of the penis).
  • Tonga inoti pangana (plan with someone). Mamwe mazwi: makanze (plans) kureva zvirongwa.
  • Tonga inoti mbale (plate) kureva ndiro. Mamwe mazwi: Mwinza (pore).
  • Tonga inoti bucete (poverty) kureva hurombo. VaLenje vanoti muchete (common people).
  • Tonga inoti Lumba (praise) kureva kurumbidza.
  • Tonga inoti komba (pray) kureva kunamata. Kombayi izita remhuri.
  • Tonga inoti Cumayila (preach) kureva kushumira.
  • Tonga inoti Cisanza (raised platform to store maize) kureva dara.
  • Tonga inoti nhala (rake) kureva rheki.
  • Tonga inoti jata musimbi (noun. rape) kureva kubata chibharo.
  • Tonga inoti Sandula (reply) kureva kupindura.
  • Tonga inoti Uulanga (responsibility) kureva rudairo.
  • Tonga inoti mulonga (river) kureva rwizi. Mamwe mazwi: bulonga (river system) kureva mutandira wenzizi.
  • Tonga inoti Nsabata (Saturday) kureva sabata.
  • Tonga inoti munyoko (sibling). Mamwe mazwi: mulambi (sinew).
  • Tonga inoti nyika (soak in water) kureva kunyika.
  • Tonga inoti lubilo (speed). Nyaruviro izita remhuri.
  • Tonga inoti Ciimo (Physique). Mamwe mazwi: labila (order) kureva kurayira.
  • Tonga inoti bunene (old age) kureva rukweguro kana hutana.
  • Tonga inoti muzuba (nsima being cooked) kureva sadza rir kubikwa.
  • Tonga inoti mbongolo (donkey) kureva mbongoro. Mamwe mazwi: soka (do first).
  • Tonga inoti citina (brick) kureva chidhinha.
  • Tonga inoti yakulula (to rebuild) kureva kuvaka patsva.
  • Tonga inoti yaka (build) kureva kuvaka. Mamwe mazwi: bu-Tonga (n. Tongaland).
  • Tonga inoti yambukila (spread) kureva kutandira.
  • Tonga inoti taanzi (first) kureva chimotsi.
  • Tonga inoti kutala (across) kureva mhiri.
  • Tonga inoti ndeke (aeroplane) kureva ndege.
  • Tonga inoti makani (affairs, news) kureva nhau.
  • Tonga inoti Masyikati (afternoon) kureva masikati.

Mabviro eruzivo chinjirudza

[1] [2] [3]

  1. http://docshare04.docshare.tips/files/18945/189455420.pdf
  2. https://archive.org/details/tongagrammar00felluoft/page/n139
  3. https://theswissbay.ch/pdf/Books/Linguistics/Mega%20linguistics%20pack/African/Niger-Congo/Bantu/Tonga%3B%20An%20Outline%20of%20Chitonga%20Grammar%20%28Carter%29.pdf