Mitauro ye chiTuruki

Mitauro ye chiTuruki imhuri ye mitauro makumitatu-(ma)shanu (35) yaka gwarwa, inotaurwa ne Vaturuki we Yurezhiya kubva ku Mabvazuva eYuropu uye Chamhembe cheYuropu kuPakati peEzhiya, Maodzanyemba eEzhiya (Sibheriya), uye Madokero eEzhiya. Mitauro ye chiTuruki yakatanga kunzvimbo dzeMabvadzuva eEzhiya kubva ku Mongoriya ne Maodzanyemba-e-madokero eChayina, kuchiProto-Turuki chinofungidzirwa kuti chaituarwa, kubva kwavaka tandamudzwa kusvika kuPakati pe Ezhiya kusvika kure kuMadokero pamillennium rekutanga. Mitauro iyi inopangurwa zvichienderana ne yendero (continuum) re mutauronyina.

Mamemba

Tafura inoteera yakagadzirwa zvichienderana ne scheme ye hupango hwakapuwa na Lars Johanson

Proto-Turkic	Common Turkic	Southwestern Common Turkic (Oghuz)			Salar
			West Oghuz		Old Anatolian Turkish (extinct) Ottoman Turkish (extinct) Pecheneg (extinct) Turkish Gagauz Azerbaijani
			East Oghuz		Chiturukimeni Khorasani Turkic
			South Oghuz		Qashqai Chaharmahali Turkic Afshar language Sonqori dialect
		(Arghu)			Khalaj
		Northwestern Common Turkic (Kipchak)			Kipchak (extinct)
			West Kipchak		Kumyk Karachay-Balkar Crimean Tatar Urum Krymchak Karaim Cuman (extinct)
			North Kipchak (Volga–Ural Turkic)		Tatar Bashkir Old Tatar language (extinct)
			South Kipchak (Aralo-Caspian)		Kazakh Karakalpak Nogay
			Eastern Kipchak (Kyrgyz–Kipchak)		Kyrgyz Fergana Kipchak (Kipchak Uzbek) (extinct)
		Southeastern Common Turkic (Karluk)	West Karluk		Uzbek
			East Karluk		Uyghur Ili Turki Chagatai (extinct) Khorezmian (extinct) Karakhanid (extinct)
		Northeastern Common Turkic (Siberian)	North Siberian		Sakha (Yakut) Dolgan
			South Siberian	Sayan Turkic	Tuvan Tofa Soyot (extinct, partly revitalized) Dukhan Tuhan
				Altai and Yenisei Turkic	Chulym Fuyu Kyrgyz Khakas Kumandin Northern Altai Chelkan Tuba Shor Southern Altai Telengit Teleut
					Western Yugur (Western Uyghur, Yellow Uyghur) Fuyu Kyrgyz Aini Orkhon Turkic (extinct) Old Uyghur (extinct)
	Oghur				Chuvash Khazar (extinct) Bulgar (extinct)

Kuenzanisa mashoko

The following is a brief comparison of cognates among the basic vocabulary across the Turkic language family (about 60 words).

Empty cells do not necessarily imply that a particular language is lacking a word to describe the concept, but rather that the word for the concept in that language may be formed from another stem and is not cognate with the other words in the row or that a loanword is used in its place.

Also, there may be shifts in the meaning from one language to another, and so the "Common meaning" given is only approximate. In some cases, the form given is found only in some dialects of the language, or a loanword is much more common (e.g. in Turkish, the preferred word for "fire" is the Persian-derived ateş, whereas the native od is dead). Forms are given in native Latin orthographies unless otherwise noted.

	Mapereterwo anozivikwa	Chiproto-Turuki	Chituruki cheKare	Chituruki	Chiazeri	Chikarakhanidhi	Chikashikai	Chiturukimani	Chitatari	Chikaraimu	Chibhashikira	Chikazakhi	Kyrgyz	Chiuzibbeki	Chiuighuri	Chisakhane Chiyakuti	Chichuvhashi
Hukama	baba, tate	*ata, *kaŋ	ata, apa, qaŋ	baba, ata	baba, ata	apa, ata	bowa/ata	ata	ata, atay	ata	ata, atay	ata	ata	ota	ata	ağa	atte, aśu, aşşe
	amai, mhai, mai	*ana, *ög	ana, ög	ana, anne	ana	ana, ene	ana/nänä	ene	ana, äni	ana	ana, inä(y)/asay	ana	ene	ona	ana	iye	anne, annü, amăşĕ
	mwanakomana	*ogul	oɣul	oğul	oğul	oɣul, ohul	oğul	ogul	ul	uvul	ul	ul	uul	oʻgʻil	oghul	uol	ıvăl, ul
	murume	*ēr, *érkek	er	erkek	ər/erkək	erkek	kiši	erkek	ir	ėr	ir, irkäk	er, erkek	erkek	erkak	er	er	ar/arśın
	musikana	*kï̄ŕ	qïz	kız	qız	qɨz	qïz/qez	gyz	qız	qɨz	qıð	qyz	kız	qiz	qiz	kııs	hĕr
	munhu	*kiĺi, *yạlaŋuk	kiši, yalaŋuq	kişi	kişi	kiši		kişi	keşe	kiši	keşe	kisi	kişi	kishi	kishi	kihi	śın
	mwenga	*gélin	kelin	gelin	gəlin	qalɨŋ	gälin	gelin	kilen	kelin	kilen	kelin	kelin	kelin	kelin	kiyiit	kin
	ambhuya			kaynana	qaynana		qäynänä	gaýyn ene	qayın ana		qäynä	qaıyn ene	kaynene	qaynona	qeyinana		huńama
Nhengo dze mwiri	moyo	*yürek	yürek	yürek	ürək	jürek	iräg/üräg	ýürek	yöräk	üriak, jürek	yöräk	júrek	jürök	yurak	yürek	sürex	çĕre
	ropa	*kiān	qan	kan	qan	qan	qan	gan	qan	qan	qan	qan	kan	qon	qan	xaan	yun
	musoro	*baĺč	baš	baş	baş	baš	baš	baş	baş	baš	baş	bas	baş	bosh	bash	bas	puś/poś
	vhudzi, bvudzi	*s(i)ač, *kïl	sač, qïl	saç, kıl	saç, qıl	sač, qɨl	tik/qel	saç, gyl	çäç, qıl	čač, sač, qɨl	säs, qıl	shash, qyl	çaç, kıl	soch, qil	sach, qil	battax, kıl	śüś, hul
	ziso	*göŕ	köz	göz	göz	köz	gez/göz	göz	küz	kioź, goz	küð	kóz	köz	koʻz	köz	xarax, kös	kuś/koś
	tsiye	*kirpik	kirpik	kirpik	kirpik	kirpik	kirpig	kirpik	kerfek	kirpik	kerpek	kirpik	kirpik	kiprik	kirpik	kılaman, kirbii	hărpăk
	zhebe; zheve; nzeve	*kulkak	qulqaq	kulak	qulaq	qulaq, qulqaq, qulxaq, qulɣaq	qulaq	gulak	qolaq	qulax	qolaq	qulaq	kulak	quloq	qulaq	kulgaax	hălha
	mhuno	*burun	burun	burun	burun	burun	burn	burun	borın	burun	moron	muryn	murun	burun	burun	murun, munnu	murun
	ruoko	*kol	qol	kol	qol	qol	qol	gol	qul	kol	qul	qol	kol	qoʻl	qol	хol	hul
	chanza	*el-ig	elig	el	əl	elig	äl	el				alaqan	alakan		ilik	ilii	ală
	munwe; chigunwe	*erŋek, *biarŋak	erŋek	parmak	barmaq	barmaq	burmaq	barmaq	barmaq	barmax	barmaq	barmaq	barmak	barmoq	barmaq	tarbaq	pürne/porńa
	nzwara	*dïrŋak	tïrŋaq	tırnak	dırnaq	tɨrŋaq	dïrnaq	dyrnak	tırnaq	tɨrnax	tırnaq	tyrnaq	tırmak	tirnoq	tirnaq	tıngıraq	çĕrne
	ibvi	*dīŕ, *dǖŕ	tiz	diz	diz	tizle- (to press with one's knees)	diz	dyz	tez	tɨz	teð	tize	tize	tizza	tiz	tobuk	çĕrśi, çerkuśśi
	tsapfu	*baltïr	baltïr	baldır	baldır	baldɨr	ballïr	baldyr	baltır	baldɨr	baltır	baltyr	baltır	boldir	baldir	ballır	pıl
	shoka; tsoka	*(h)adak	adaq	ayak	ayaq	aδaq	ayaq	aýak	ayaq	ajax	ayaq	aıaq	ayak	oyoq	ayaq	ataq	ura
	dumbu	*kạrïn	qarïn	karın	qarın	qarɨn	qarn	garyn	qarın	qarɨn	qarın	qaryn	karın	qorin	qerin	xarın	hırăm
Mhuka	horse	*(h)at	at	at	at	at	at	at	at	at	at	at	at	ot	at	at	ut/ot
	mombe; n'ombe	*dabar	ingek, tabar	inek, davar, sığır	inək, sığır	ingek, ingen; tavar	seğer	sygyr	sıyır	sɨjɨr	hıyır	sıyr	sıyır	sigir	siyir	ınax	ĕne
	imbwa	*ït, *köpek	ït	it, köpek	it	ɨt	kepäg	it	et	it´	et	ıt	it	it	it	ıt	yıtă
	hove	*bālïk	balïq	balık	balıq	balɨq	balïq	balyk	balıq	balɨx	balıq	balyq	balık	baliq	beliq	balık	pulă
	inda	*bït	bit	bit	bit	bit	bit	bit	bet	bit	bet	bıt	bit	bit	bit	bıt	pıytă/puťă
Other nouns	imba	*eb, *bark	eb, barq	ev, bark	ev	ev	äv	öý	öy	üy, üv	öy	úı	üy	uy	öy		śurt
	tent	*otag, *gerekü	otaɣ, kerekü	çadır, otağ	çadır; otaq	otaɣ, kerekü	čador	çadyr; otag	çatır	oda	satır	shatyr; otaý	çatır	chodir; oʻtoq	chadir; otaq	otuu	çatăr
	chino	*yōl	yol	yol	yol	jol	yol	ýol	yul	jol	yul	jol	jol	yoʻl	yol	suol	śul
	zambuko	*köprüg	köprüg	köprü	körpü	köprüg		köpri	küper	kiopriu	küper	kópir	köpürö	koʻprik	kövrük	kürpe	kĕper
	museve	*ok	oq	ok	ox	oq	ox/tir	ok	uq	oq	uq	oq	ok	oʻq	oq	ox	uhă
	moto; muriro	*ōt	ōt	od, ateş (Pers.)	od	ot	ot	ot	ut	ot	ut	ot	ot	oʻt	ot	uot	vut/vot
	dota	*kül	kül	kül	kül	kül	kil/kül	kül	köl	kul	köl	kúl	kül	kul	kül	kül	kĕl
	mvura	*sub, *sïb	sub	su	su	suv	su	suw	su	su	hıw	sý	suu	suv	su	uu	şıv/şu
	ngarava, hwato	*gḗmi	kemi	gemi	gəmi	kemi		gämi	köymä	gemi	kämä	keme	keme	kema	keme		kimĕ
	nyanza	*kȫl	köl	göl	göl	köl	göl/gel	köl	kül	giol´	kül	kól	köl	koʻl	köl	küöl	külĕ
	zuva	*güneĺ, *gün	kün	güneş, gün	günəş, gün	kün, qujaš	gin/gün	gün	qoyaş, kön	kujaš	qoyaş, kön	kún	kün	quyosh, kun	quyash, kün	kün	hĕvel, kun
	gore	*bulït	bulut	bulut	bulud	bulut	bulut	bulut	bolıt	bulut	bolot	bult	bulut	bulut	bulut	bılıt	pĕlĕt
	starnyeredzi	*yultuŕ	yultuz	yıldız	ulduz	julduz	ulluz	ýyldyz	yoldız	julduz	yondoð	juldyz	jıldız	yulduz	yultuz	sulus	śăltăr
	pasi	*toprak	topraq	toprak	torpaq	topraq	torpaq	toprak	tufraq	topraq, toprax	tupraq	topyraq	topurak	tuproq	tupraq	toburax	tăpra
	hilltop	*tepö, *töpö	töpü	tepe	təpə	tepe		depe	tübä	tebe	tübä	tóbe	töbö	tepa	töpe	töbö	tüpĕ
	muti/rukuni	*ïgač	ïɣač	ağaç	ağac	jɨɣač	ağaĵ	agaç	ağaç	ahač	ağas	aǵash	jygaç	yogʻoch	yahach	mas	yıvăś
	Mwari (Tengri)	*teŋri, *taŋrï	teŋri, burqan	tanrı	tanrı	teŋri	tarï/Allah/Xoda	taňry	täñre	Tieńri	täñre	táńiri	teñir	tangri	tengri	tangara	tură/toră
	denga	*teŋri, *kȫk	kök, teŋri	gök	göy	kök	gey/göy	gök	kük	kök	kük	kók	kök	koʻk	kök	küöx	kăvak/koak
Adjectives	refu	*uŕïn	uzun	uzun	uzun	uzun	uzun	uzyn	ozın	uzun	oðon	uzyn	uzun	uzun	uzun	uhun	vărăm
	itsva	*yaŋï, *yeŋi	yaŋï	yeni	yeni	jaŋɨ	yeŋi	ýaňy	yaña	jɨŋgɨ	yañı	jańa	jañı	yangi	yengi	saña	śĕnĕ
	mafuta	*semiŕ	semiz	semiz, şişman	səmiz	semiz		semiz	simez	semiz	himeð	semiz	semiz	semiz	semiz	emis	samăr
	zara	*dōlï	tolu	dolu	dolu	tolu	dolu	doly	tulı	tolɨ	tulı	toly	tolo	toʻla	toluq	toloru	tulli
	chena	*āk, *ürüŋ	āq, ürüŋ	ak, beyaz (Ar.)	ağ	aq	aq	ak	aq	aq	aq	aq	ak	oq	aq		şură
	tema	*kara	qara	kara, siyah (Pers.)	qara	qara	qärä	gara	qara	qara	qara	qara	kara	qora	qara	xara	hura, hora
	tsvuku	*kïŕïl	qïzïl	kızıl, kırmızı (Ar.)	qızıl	qɨzɨl	qïzïl	gyzyl	qızıl	qɨzɨl	qıðıl	qyzyl	kızıl	qizil	qizil	kıhıl	hĕrlĕ
Manumeri	motsi; poshi	*bīr	bir	bir	bir	bir	bir	bir	ber	bir, bɨr	ber	bir	bir	bir	bir	biir	pĕrre
	mbiri; piri	*éki	eki	iki	iki	ẹki	ikki	iki	ike	eky	ike	eki	eki	ikki	ikki	ikki	ikkĕ
	tatu; nhatu	*üč	üč	üç	üç	üč	uǰ, u̇č	üç	öč	üć	ös	üš	üč	uch/u̇č	üch/üç	üs	viśśĕ, viśĕ, viś
	ina	*dȫrt	tört	dört	dörd	tört	derd/dörd	dört	dürt	dört	dürt	tórt	tört	toʻrt	tört	tüört	tăvattă
	shanu	*bēĺ(k)	béš	beş	beş	béš		bäş	beş	beš	biš	bes	beş	besh/beş	besh/beş	bies	pillĕk
	tanhatu, nanatu	*altï	altï	altı	altı	altï	altï	alty (altï)	altï	altï	altï	altï	altï	olti (ålti)	altä	alta	ult, ultă, ulttă
	nomwe	*yéti	yeti	yedi	yeddi	jeti	yeddi	ýedi	cide	jedi	yete	žeti	jeti	yetti	yetti	sette	śiççe
	sere	*sekiŕ	säkiz	sekiz	səkkiz	sek(k)iz, sik(k)iz	sӓkkiz	sekiz	sigez	sekiz	higeð	segiz	segiz	säkkiz	säkkiz	aɣïs	sakkăr, sakăr
	pfumbamwe; pfemba	*tokuŕ	toquz	dokuz	doqquz	toquz	doġġuz	dokuz	tugïz	toɣuz	tuɣïð	toɣïz	toguz	to’qqiz	toqquz	toɣus	tăxxăr, tăxăr
	gumi	*ōn	on	on	on	on	on	on	un	on	un	on	on	oʻn	on	uon	vunnă, vună, vun
	makumiiri	*yẹgirmi	yigirmi/yégirmi	yirmi	iyirmi	yigirmi, yigirme	igirmi, iyirmi	yigrimi	yegerme	yigirmi	yegerme	žïyïrma	ǰïyïrma	yigirmä	yigirmä	süürbe	śirĕm
	makumitatu	*otuŕ	otuz	otuz	otuz	otuz	ottiz	otuz (otuð)	otuz	otuz	utïð	otïz	otuz	o’ttiz	ottuz	otut	vătăr
	makumiina	*kïrk	qïrq	kırk	qırx	qïrq	ġèrḫ (ɢərx)	kyrk (kïrk)	qırq (qïrq)	kïrx	qïrq	qïrïq	kïrk	qirq	qirq	tüört uon	xĕrĕx
	makumishanu	*ellig	älig	elli	ǝlli (älli)	el(l)ig	älli, ẹlli	elli	ille
	makumitanhatu	*altmïĺ	altmïš	altmış	altmış (altmïš)	altmïš	altmïš	altmyş (altmïš)	altmïš	altïmïš	altïmïš	alpïs	altïmïš	oltmish (åltmiš)	altmiš	alta uon	ultmăl
	makuminomwe	*yẹtmiĺ	yētmiš/s	yetmiş	yetmiş	yetmiš	yetmiš	ýetmiş (yetmiš)	ǰitmeš	yetmiš/s	yetmeš	žetpis	ǰetimiš	yetmiš	yätmiš	sette uon	śitmĕl
	makumisere	*sekiŕ ōn	säkiz on	seksen	sǝksǝn (säksän)	seksün	sӓɣsen	segsen	seksen	seksen, seksan	hikhen	seksen	seksen	sakson (säksån)	säksän	aɣïs uon	sakăr vun(ă)
	makumipfemba	*dokuŕ ōn	toquz on	doksan	doxsan	toqsan		togsan	tuksan	toksan, toxsan	tukhan	toqsan	tokson	to'qson (tȯksån)	toqsan	toɣus uon	tăxăr vun(ă), tăxăr vunnă
	zana	*yǖŕ	yüz	yüz	yüz	jüz	iz/yüz	ýüz	yöz	jiz, juz, jüz	yöð	júz	jüz	yuz	yüz	süüs	śĕr
	churu; chiuru	*bïŋ	bïŋ	bin	min	miŋ, men	min	müň (müŋ)	meŋ	min, bin	meŋ	mïŋ	mïŋ	ming (miŋ)	miŋ	tïhïïnča	pin
	Common meaning	Chiproto-Turuki	Old Turkic	Turkish	Azerbaijani	Karakhanid	Qashqai	Turkmen	Tatar	Karaim	Bashkir	Kazakh	Kyrgyz	Uzbek	Uyghur	Sakha/Yakut	Chuvash

Azerbaijani "ǝ" and "ä": IPA /æ/

Turkish and Azerbaijani "ı", Karakhanid "ɨ", Turkmen "y", and Sakha "ï": IPA /ɯ/

Turkmen "ň", Karakhanid "ŋ": IPA /ŋ/

Turkish and Azerbaijani "y",Turkmen "ý" and "j" in other languages: IPA /j/

All "ş" and "š" letters: IPA /ʃ/

All "ç" and "č" letters: IPA /ʧ/

Kazakh "ž": IPA /ʒ/

Kyrgyz "ǰ": IPA /ʤ/

Mumwe mitauro inogona kuva nehukama

• Chikoriya